Notatki wizualne na lekcjach chemii

 

Wstęp, czyli jest problem i trzeba go rozwiązać!

Obserwując notatki w zeszytach uczniów klas 4-8 SP mogę stwierdzić,
że z powodu dużej ilości gotowych już zeszytów ćwiczeń, uczniowie nie do końca potrafią tworzyć własne notatki. W kolejnych etapach edukacyjnych, w których nie korzysta się już z przygotowanych zeszytów ćwiczeń, problem z tworzeniem zapisów z lekcji się pogłębia. W podręcznikach znajdujemy często tekst jednolity, tylko z kilkoma pogrubionymi wyrazami, a co za tym idzie młodzież rzadko zagląda do podręcznika
i rzadko z niego korzysta. Z kolei podczas zapisu słów nauczyciela uczniowie skupiają się bardziej na poprawnym zapisie ortograficznym, niż na znaczeniu słów nauczyciela. Rozmawiając z absolwentami mojej szkoły zauważam ogromny problem z tworzeniem własnych notatek, map myśli, schematów, czy budowaniem skojarzeń. Postanowiłam zatem postawić w tym roku szkolnym mocny nacisk na nauczenie uczniów uczenia się, jakkolwiek to brzmi.

 

Na ratunek – internety!

Tworzyłam swoje sketchnotki do szuflady, by czasem, przy okazji pokazać uczniom lub znajomym dzieciakom, że notatki mogą wyglądać inaczej. W maju 2019 roku dzięki namowom internetowych kolegów i Superblefrów udało mi się otworzyć fanpage
“Bio-chemiczne sketchnotki“.
W krótkim czasie dostałam dziesiątki wiadomości i komentarzy uczniów, nauczycieli, rodziców, a także rodziców uczących swoje pociechy w ramach Edukacji Domowej. Ogromny feedback, że notatki w takiej formie pomagają, ułatwiają zapamiętywanie, są rewelacyjne na powtórki, dał mi odwagę, by napisać innowację pedagogiczną “Myślenie wizualne (sketchnoting) i jego zastosowanie na lekcjach przedmiotów przyrodniczych”. Wszystko fajnie, ale pewnie zapytacie …

 

Czym jest to myślenie wizualne?

 

Myślenie wizualne jest połączeniem zapisu klasycznego z dodatkiem obrazów, ikon i rysunków. Jest to sposób na uniwersalną komunikację i prosty przekaz rozumiany przez wszystkich ludzi. Prostych ikon przedmiotów i sytuacji, każdy może się nauczyć i dzięki ich powszechnie rozumianej formie też odczytać. Dzięki zastosowaniu myślenia wizualnego więcej i na dłużej jesteśmy w stanie zapamiętać. Wizualizacja wzmacnia proces rozumienia, zapamiętywania jak również rozwija kreatywność. Warto pamiętać, że w sketchnotingu istotne jest uchwycenie i zapisanie pomysłu, a nie dopieszczanie artystycznych obrazów. To uchwycenie idei, a nie tworzenie sztuki. Nawet schematyczny i nieporadny czy jedynie przybliżony do wzorca rysunek, może wyrazić ideę i pomóc w przekazie informacji lub jej zapamiętaniu. Obrazy poruszają wyobraźnię, połączone ze słowami wpływają na proces obu półkul mózgowych. Ten proces powoduje tworzenie się nowych połączeń pomiędzy komórkami nerwowymi i ułatwia lepsze zapamiętywanie.

 

Czego chciałabym nauczyć moich uczniów?

1. Podstawowe narzędzia

• Mazaki i markery
• Cienkopisy
• Brushpeny
  

  Chemia organiczna – Cukry (kl. 8)

• Zakreślacze
• Ołówki
• Różne rodzaje papieru

2. Podstawowe kształty – alfabet sketchnotingu.
3. Elementy myślenia wizualnego:

• Punktory
• Wstęgi i nagłówki
• Strzałki i linie
• Ramki
• Dymki i chmurki
  

  Węglowodory nienasycone – Alkeny (kl.8).

• Postacie
• Emocje
• Cienie
• Kolory
• Ruch
• Litery
• Literobrazy

4. Zagospodarowanie przestrzeni – pomocne szablony.
5. Jak przenieść notatkę do wersji cyfrowej – aplikacje skanujące.

 

Jak taka innowacja może wpłynąć na uczniów?

Chciałabym, by podczas zajęć dodatkowych ze sketchnotingu uczniowie zdobywali  wiedzę w sposób kreatywny,  a dodatkowo zajęcia nie będą się odbywały pod presją czasu i ocen. Mam nadzieję, że dzieciaki wykorzystają możliwości jakie daje myślenie wizualne na lekcjach przedmiotów przyrodniczych,
a ich przygotowanie do zajęć będzie przebiegało w miłej i twórczej atmosferze. Chciałabym, by moi uczniowie nauczyli się, jak się uczyć, a także wzmocnili wiarę w siebie i swoje możliwości. Jeśli podczas zajęć, ktoś zarazi się myśleniem wizualnym lub odkryjemy prawdziwe talenty plastyczne będzie to tylko dodatkową korzyścią.

 

Na koniec kilka ciekawostek o myśleniu wizualnym

 

1. Około 75% mózgu zaangażowane jest w przetwarzanie bodźców wizualnych, a 25% w
   

   Pochodne węglowodorów – Etanol (kl.8).

   przetwarzanie bodźców werbalnych.

2.  Obraz jest z nami o wiele dłużej niż słowa, czego dowodzi pismo obrazkowe odkrywane na ścianach jaskiń. To obrazy rozumiemy od urodzenia, a pisma musimy się dopiero nauczyć.
3. Wzrok to nasz wiodący zmysł, a efekt nadrzędności obrazu mówi o tym, że informacje łatwiej zapamiętujemy przez oglądanie obrazów niż przez czytanie ich odpowiedników w formie napisanego słowa.
4. Kodujemy dwoma kanałami. „Teoria podwójnego kodowania” Allan`a Paivio, przedstawiona w uproszczony sposób, mówi, że kodujemy dwoma, niezależnymi kanałami: werbalnym ( to co słyszymy lub czytamy) i niewerbalnym, zwanym też wizualnym (to co widzimy). Wizualne i werbalne informacje przetwarzane są za pomocą odrębnych kanałów w naszym umyśle, tworząc różne reprezentacje w naszym mózgu. Kiedy mózg zbiera razem werbalne i wizualne sygnały, buduje mapy wizualne tego co słyszysz, widzisz i myślisz. Tekst i obraz w naszym mózgu współgra ze sobą z to z kolei:
   • •  Angażuje emocje,
     • Wzmacnia przekaz,
     • Uaktywnia dotychczasową wiedzę i doświadczenie,

• • • Wzmacnia współpracę i powoduje współgranie ze sobą obu kanałów,
      pomagając w zapamiętywaniu, zrozumieniu oraz przywołaniu tekstu,
    • Powoduje, że skojarzenia na jednym poziomie kodowania aktywują się
      informację zgromadzone na drugim poziomie, również te zapamiętane.

5. Badania pokazują, że swobodne bazgranie, czyli DOODLING pomaga ludziom
w utrzymywaniu koncentracji oraz zwiększeniu zapamiętanych treści aż o 29%.

6. Tworzenie notatek rysunkowych uruchamia różne zmysły (słuch, dotyk, wzrok, czy węch), co sprzyja ilości powstałych skojarzeń i zapamiętanych informacji.

7. I na koniec, samo rysowanie często wywołuje w nas dziecięce, przyjemne emocje. Gdy np. patrzymy na rysunek zwycięzcy, nasze neurony lustrzane powodują, że sami możemy poczuć kojarzone z tym stanem emocje.

 

Bibliografia:
1. „Myślenie wizualne” Elżbieta Curyło.
2. „Myślografia. Ćwiczenia na start” Agata Baj.
3. „Podręcznik sketchnotingu – ilustrowany przewodnik tworzenia notatek wizualnych” Mike Rohde.
4. „14 dniowy kurs podstawy myślenia wizualnego” Paulina Świętek.