Łyk komputerowej chemii
kwasy karboksylowe, chemia, chemia organiczna, scenariusz lekcji
Typ szkoły: Szkoła Podstawowa kl. 8
Pomoce dydaktyczne: komputer, telefon komórkowy z dostępem do internetu, zestaw modeli do budowy struktur chemicznych (lub zastępczo plastelina i wykałaczki), kolorowe pudełko z zawartością według uznania (np. ocet, aspiryna, bursztyn, zdjęcie mrówkojada, jabłko), podręcznik
Lekcja wprowadzająca nową grupę związków organicznych może należeć do nudnych. Rozsądek podpowiada nam, że zanim wkroczymy w barwny świat reakcji chemicznych z udziałem świeżo poznanych substratów, należy na początku dobrze opanować ich wzory. Podręczniki w tej materii mogą przyprawić o zawrót głowy. Proponuję skupić się na wzorach sumarycznych i półstrukturalnych, przynajmniej na pierwszej lekcji. Chemia organiczna jest chemią schematów, a jak wiadomo od schematów niedaleko już do znużenia. Jak uatrakcyjnić zajęcia wprowadzające dotyczące kwasów karboksylowych? Mam nadzieję, że inspirację znajdą Państwo w niniejszym scenariuszu.
W trakcie lekcji wykorzystamy bezpłatny program do tworzenia struktur związków chemicznych ChemSketch oraz narzędzie do badania opinii – AnswerGarden.
Scenariusz zajęć
Temat: Nie każdy kwas jest kwaśny, czyli poznajemy związki organiczne z grupą karboksylową.
Czas trwania: 90 minut
Metoda pracy: podająca, praktyczna, problemowo-aktywizująca
Przebieg lekcji:
- Nauczyciel rozpoczyna lekcję od pokazania uczniom “tajemniczego” pudełka, wewnątrz którego znajdują się przedmioty ściśle powiązane (choć nie na pierwszy rzut oka) z tematem lekcji. Wśród nich może być opakowanie aspiryny, bursztyn, jabłko i ocet. Uczniowie parami losują jeden przedmiot.
Czas trwania: 5 minut
- Prowadzący lekcję wyjaśnia, że wszystkie te rzeczy mają co najmniej jedną cechę wspólną. Mianowicie są zbudowane z tej samej grupy związków chemicznych, o trudnej nazwie – kwasy karboksylowe. Nauczyciel zapisuje temat lekcji i prosi uczniów o wyszukanie w internecie nazw i wzorów kwasów, które wchodzą w skład wylosowanych artykułów.
Czas trwania: 5 minut
- Nauczyciel nawiązuje do zagadnień omawianych podczas wcześniejszych lekcji, dotyczących kwasów nieorganicznych. Prosi o podanie dwóch wzorów kwasów nieorganicznych i komentarz dotyczący różnic w budowie tych związków (przykładowe odpowiedzi: kwasy organiczne składają się tylko z węgla i wodoru, kwasy nieorganiczne zawsze na początku wzoru mają atom wodoru itp.)Nauczyciel na bieżąco moderuje dyskusję, dokonuje korekty ewentualnych błędów, podkreśla trafne spostrzeżenia.
Czas trwania: 5 minut
- Prowadzący prosi grupę, która wylosowała ocet (kwas octowy) o zapisanie jego wzoru na tablicy. Nauczyciel zaznacza grupę funkcyjną, informując jednocześnie o jej stałej obecności i prosi o “wyprowadzenie” wzoru ogólnego na kwasy karboksylowe na podstawie podanego przykładu. Obok wzoru sumarycznego nauczyciel zapisuje wzór półstrukturalny.
Czas trwania: 2 minuty
- Na podstawie wzoru ogólnego i w oparciu o podręcznik, uczniowie, podchodząc do tablicy zapisują wzorypółstrukturalne, sumaryczne oraz nazwy kwasów karboksylowych do pięciu atomów węgla w cząsteczce.
Czas trwania: 10 minut
- Uczniowie wybierają jeden z pięciu zanotowanych wzorów kwasów i tworzą jego model, wykorzystującdarmowy program do tworzenia struktur związków chemicznych –ChemSketch. Nauczyciel na głównym ekranie prezentuje dwa, trzy przykłady tworzenia cząsteczek. Następnie uczniowie pracują samodzielnie lub w parach przy komputerach. Program jest bardzo intuicyjny, a dokładniejszych instrukcji może udzielić krótki przewodnik “Wprowadzenie do programu ACD/ChemSketch” – dostępny nieodpłatnie w sieci na stronie UAM w Poznaniu.
Czas trwania: 60 minut
7. Prosimy uczniów o ponowne wyciągnięcie telefonów komórkowych i skorzystanie z aplikacjiAnswerGarden. Uczniowie odpowiadają na pytanie, “jaką informację dotyczącą kwasów karboksylowych zapamiętają z dzisiejszej lekcji?”.
Czas trwania: 3 minuty
Opracowała: Izabella Radziuk-Śliwińska
Jestem absolwentką Wydziału Chemii Uniwersytetu Gdańskiego (studia magisterskie). Współpracowałam m.in z Centrum Nauki Kopernik, ESERO-Polska oraz wydawnictwem MAC.